نکات ایمنی دستگاه CNC + راهنمای ساده برای کار ایمن
دستگاه‌های CNC این روزها توی بیشتر کارگاه‌ها و کارخانه‌ها نقش مهمی دارن. چون دقت بالایی دارن و می‌تونن کارهایی رو انجام بدن که با روش‌های دستی یا سنتی سخت یا حتی غیرممکنه. با این حال، برای اینکه این دقت و کیفیت حفظ بشه، باید یه‌سری نکات ساده ولی مهم رو رعایت کرد. خیلی وقتا اپراتورها چون تجربه دارن، بعضی جزئیات ایمنی رو نادیده می‌گیرن، در حالی‌که همون جزئیات باعث می‌شن هم دستگاه سالم‌تر بمونه، هم روند کار راحت‌تر پیش بره. مثلاً بستن اشتباه قطعه کار، تمیز نکردن براده‌ها یا بررسی نکردن تنظیمات قبل از استارت زدن، چیزای کوچیکی به نظر میان ولی می‌تونن تو نتیجه نهایی تأثیر زیادی بذارن. به‌جای اینکه منتظر مشکل بمونیم، بهتره از همون اول اصول ایمنی رو رعایت کنیم تا دستگاه درست کار کنه و کار بی‌وقفه جلو بره. تو این مقاله می‌خوایم قدم‌به‌قدم به نکات ایمنی کار با دستگاه CNC بپردازیم از قبل شروع کار گرفته تا زمانی که پروژه تموم می‌شه. با رعایت همین نکات ساده، هم عمر دستگاه بیشتر می‌شه، هم کیفیت خروجی کار بالا می‌ره.
نکات ایمنی قبل از راه‌اندازی دستگاه CNC
قبل از اینکه دستگاه رو روشن کنید، بهتره یه بار همه چیز رو با دقت چک کنید. خیلی از خطاها و مشکلات موقع کار، از همین مرحله شروع می‌شن. بررسی چند مورد ساده قبل از استارت زدن، می‌تونه جلوی کلی دردسر و هزینه اضافه رو بگیره.
اول از همه، مطمئن بشید که لباس کارتون مناسبه. لباس گشاد، زنجیر، دستبند یا هر چیزی که ممکنه گیر کنه رو استفاده نکنید. بهتره آستین‌هاتون بالا باشه و کفش کار هم بپوشید.
دوم، قطعه کار رو محکم ببندید. اگه قطعه لق باشه، موقع برش ممکنه حرکت کنه و هم ابزار آسیب ببینه، هم قطعه.
حتماً از تراز بودن میز کار و گیره‌ها مطمئن بشید و قبل از روشن کردن دستگاه، همه ابزارها و وسایل اضافی رو از اطراف میز جمع کنید.
در مرحله بعد، برنامه و تنظیمات کنترلر رو دوباره چک کنید تا اشتباهی در مسیر یا سرعت حرکت ابزار وجود نداشته باشه.
اگه دستگاه تازه سرویس یا تعمیر شده، یه بار حرکت خشک (بدون برش) انجام بدید تا مطمئن بشید همه چیز درست کار می‌کنه.
در آخر، یادتون نره که قبل از شروع کار، عینک و محافظ گوش بزنید. شاید ساده به نظر بیاد، ولی این دوتا وسیله از چشم و گوش شما در برابر براده‌ها و صدای زیاد دستگاه محافظت می‌کنن.
نکات ایمنی در حین کار با دستگاه CNC
وقتی دستگاه شروع به کار می‌کنه، دقت و تمرکز اپراتور خیلی مهمه. حتی اگه همه چیز قبل از استارت زدن درست بوده، هنوز هم باید حین کار چند تا نکته ساده رو رعایت کنید تا مشکلی پیش نیاد.
اول از همه، هیچ‌وقت دست یا صورتتون رو به قطعه کار یا ابزار در حال چرخش نزدیک نکنید. حتی اگه فقط بخواید چیزی رو بررسی کنید، صبر کنید تا دستگاه کاملاً متوقف بشه.
دوم اینکه، همیشه محل دکمه توقف اضطراری (Emergency Stop) رو بدونید. ممکنه یه لحظه نیاز بشه سریع دستگاه رو متوقف کنید، پس باید در دسترس و مشخص باشه.
یه نکته مهم دیگه اینکه در زمان کار، دستگاه رو به حال خودش رها نکنید. حتی اگه برنامه CNC در حال اجراست، بهتره نزدیک دستگاه بمونید تا در صورت بروز خطا یا صدای غیرعادی، سریع واکنش نشون بدید.
محیط اطراف دستگاه هم باید تمیز و خشک باشه. روغن یا براده فلز روی زمین می‌تونه باعث سر خوردن یا آتش گرفتن بشه.
اگه نیاز شد ابزار رو عوض کنید یا قطعه جدید ببندید، حتماً برق دستگاه رو قطع کنید. همین کار ساده می‌تونه جلوی خیلی از آسیب‌ها رو بگیره.
در نهایت، مایع خنک‌کننده cnc رو هم حواستون باشه. اگه سطحش پایین اومده یا کثیف شده، دستگاه درست خنک نمی‌شه و احتمال آسیب به ابزار یا قطعه بالا می‌ره.
نکات ایمنی بعد از پایان کار با دستگاه CNC
وقتی کار تموم می‌شه، خیلی‌ها فقط دستگاه رو خاموش می‌کنن و می‌رن سراغ مرحله بعد، ولی چند تا کار ساده بعد از پایان عملیات باعث می‌شه دستگاه همیشه آماده و سالم بمونه.
اول از همه، بعد از خاموش کردن کامل دستگاه، برقش رو قطع کنید. مخصوصاً اگه قراره دستگاه برای مدتی بدون استفاده بمونه.
سپس، میز و اطراف دستگاه رو تمیز کنید. براده‌ها، گرد فلز و روغن باقی‌مونده رو با برس یا هوای فشرده پاک کنید (نه با دست). این کار باعث می‌شه دستگاه تمیز بمونه و قطعات متحرک راحت‌تر کار کنن.
مایع خنک‌کننده رو هم یه نگاهی بندازید. اگه رنگ یا بوش تغییر کرده، وقتشه عوضش کنید. مایع آلوده می‌تونه باعث خوردگی یا گرفتگی در سیستم خنک‌کننده بشه.
در آخر، ابزارها و قطعه کارها رو جمع کنید و سر جای خودشون بذارید تا محیط کار مرتب بمونه و موقع کار بعدی سریع‌تر بتونید شروع کنید.
به عنوان یه عادت خوب، هر چند وقت یه بار دستگاه رو از نظر وضعیت پیچ‌ها، کابل‌ها و لرزش‌های غیرعادی بررسی کنید. این کار ساده باعث می‌شه عمر دستگاه بیشتر بشه و هزینه تعمیرات هم کمتر.
سخن پایانی
کار با دستگاه CNC اگه با دقت و رعایت چند نکته ساده انجام بشه، هم ایمنه و هم نتیجه کار دقیق‌تر درمیاد. لازم نیست کار سختی انجام بدید؛ فقط قبل از شروع، همه چیز رو چک کنید، موقع کار حواستون باشه و بعد از اتمام هم دستگاه رو تمیز و مرتب بذارید. همین عادت‌های کوچیک باعث می‌شن دستگاه کمتر خراب بشه، قطعات کیفیت بهتری داشته باشن و خودتون هم با خیال راحت کار کنید.
سؤالات متداول درباره نکات ایمنی دستگاه CNC
1. آیا استفاده از دستکش موقع کار با دستگاه CNC لازمه؟
نه همیشه. موقع تنظیم یا بستن قطعه می‌تونید از دستکش استفاده کنید، ولی وقتی دستگاه روشنه، نباید دستکش بپوشید چون ممکنه گیر کنه.
2. هر چند وقت یک بار باید مایع خنک‌کننده رو عوض کنیم؟
بسته به نوع کار و زمان استفاده، معمولاً هر چند هفته یا وقتی رنگ و بوش تغییر کرد باید عوض بشه.
3. اگه صدای غیرعادی از دستگاه شنیدیم چی کار کنیم؟
سریع دستگاه رو متوقف کنید و بررسی کنید. ادامه دادن کار ممکنه باعث خرابی ابزار یا قطعه بشه.
4. تمیز کردن دستگاه CNC رو باید هر روز انجام بدیم؟
بهتره بعد از هر نوبت کاری، براده‌ها و روغن رو تمیز کنید تا هم محیط مرتب بمونه، هم دستگاه سالم‌تر کار کنه.
5. لازم هست همیشه کنار دستگاه بمونیم؟
بله، مخصوصاً وقتی برنامه در حال اجراست. نباید دستگاه رو تنها بذارید چون ممکنه خطا یا برخورد ابزار پیش بیاد.